Усё гэта – наша памяць!
У Аляксандра Мікалаевіча СМАРГУНОВА прыроджаны талент захавальніка рэліквій. Яго жыллё – сапраўднае свяцілішча, запоўненае рэчамі, дарагімі сэрцу гаспадара. Гэтыя «талісманы мінулага» саграваюць душу, ствараюць цёплую аўру, у асяроддзі якой утульна і камфортна жыць у сучасным няпростым і пераменлівым свеце.
Адразу за ўваходнымі дзвярыма ў калідоры на ўсю сцяну – кніжныя стэлажы. Цяпер рэдка ў якой кватэры ўбачыш такое ў інтэр’еры: не модна. А за кожнай жа кнігай стаіць цэлая гісторыя: і як няпроста яна даставалася ў савецкі дэфіцытны час, і з якой любоўю прачытвалася ад вокладкі да вокладкі, і чаму навучыла ў жыцці. Вось, напрыклад, зборнік аповесцей Васіля Быкава з аўтографам аўтара. Падпісана для жонкі Аляксандра Мікалаевіча Ларысы Іванаўны, дарэчы, як і знакаміты беларускі пісьменнік, – ураджэнкі г.п. Ушачы Віцебскай вобласці. Гэта муж і жонка Смаргуновы разам шмат гадоў таму назад прысутнічалі на творчым вечары Васіля Уладзіміравіча.
За шклянымі дзверцамі кніжных шаф – граматы, падзякі, і кожная нагадвае аб асобным этапе жыцця. Усе сцены ў пакоях – у шыкоўных карцінах з прыроднымі краявідамі, якія піша сын Аляксандр, настаўнік біялогіі Эсьмонскага ВПКДССШ.
Там, дзе ўсё пачыналася
Аляксандр Мікалаевіч тоіць надзею, што ўлетку яны ўсёй сям’ёй паедуць на Шклоўшчыну, наведаюць яго родную вёску Загор’е. Сын Саша разгорне палатно і рэалістычна ўвасобіць на ім, як рэчка Ульянка дзівоснымі выгібамі маляўніча ўпадае ў магутны Днепр. І зараз гэтая карціна ўсплывае ў памяці Аляксандра Смаргунова яшчэ з далёкіх дзіцячых успамінаў, хоць пажыць яму ў Загор’і давялося і нядоўга. (памятае, як хлапчукамі гулялі ў акопах, што засталіся ад ваенных баёў, як у вёсках стаялі разбураныя, без дахаў, дамы і адрыны. Яны, хлапчукі, часцяком круціліся побач з ветэранамі. Тыя раскурвалі на прызбах самакруткі, успаміналі ваенныя падзеі і цукеркамі-ледзяшамі падкормлівалі хлопцаў.)
У 12-гадовым узросце разам з бацькамі маленькі Саша перабраўся жыць у Шклоў. Там вучыўся ў СШ №3. Жыццё часта сутыкала яго з людзьмі, чые імёны сёння на слыху ў кожнага беларуса. Так, напрыклад, на школьным стадыёне ён бачыўся з Васілём Раінчыкам, які стаў пасля вядомым беларускім кампазітарам. Той, крыху старэйшы за Смаргунова, быў вялікім аматарам паганяць мяч з мясцовымі хлопцамі на прышкольнай тэрыторыі.
Петлі лёсу
Выпускны вечар, першыя мары, першыя адвагі… На жаль, тады ім не наканавана было спраўдзіцца. Паступленне ў Харкаўскае ваеннае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча было правалена. А юны Аляксандр так марыў прысвяціць сваё жыццё ваеннай кар’еры! Арыенцірам у жыцці заўсёды лічыў свайго дзядзьку Івана Емяльянавіча СМАРГУНОВА, лётчыка-разведчыка з вельмі няпростым гераічным лёсам.
Не здолеўшы атрымаць спецыяльную адукацыю, Аляксандр Мікалаевіч на ваенную службу ўсё ж патрапіў. Адслужыў 2 гады ў арміі, скончыў сяржанцкую школу і быў накіраваны камандзірам мотастралковага аддзялення ў г.п. Лазо Прыморскага краю. Дэмабілізоўваўся ўжо камандзірам узвода. Потым часта сумняваўся: ці правільна паступіў, пакінуўшы вайсковую службу? Але на радзіме засталіся старэнькія бацькі, якіх трэба было падтрымліваць.
Службу ў войску Аляксандр Смаргуноў змяніў на службу камсамолу, затым стаў партыйным работнікам. Усе пасведчанні захоўвае ў скрыначцы, як рэліквіі. З гораччу ўспамінае, як пасля развалу Саюза такімі дакументамі гандлявалі на маскоўскім Арбаце. Лічыць, што так рабіць – кашчунства, гэта ж наша мінулае! У яго нават захоўваецца беражліва перасыпаны тытунёвым пылам партыйны сцяг раёна.
Дэмабілізаваўшыся з арміі, працаваў у вёсцы Гарадзішча Шклоўскага раёна сакратаром пярвічнай камсамольскай арганізацыі. Дарэчы, там яго калегам быў Яўген Мікалуцкі, потым трагічна загінулы ў 1990-я ад тэракту старшыня камітэта дзяржкантролю па Магілёўскай вобласці.
Калі ж прыехаў рэгістравацца ў Бялынічах у райкаме камсамола, у першы ж дзень пазнаёміўся з будучай жонкай. Сёлета, 3 красавіка, яны будуць адзначаць 40-гадовы юбілей сумеснага жыцця!
У 1981 годзе паступіў і ў выніку бліскуча скончыў юрыдычны факультэт Белдзяржуніверсітэта. Працаваў па спецыяльнасці на адным з бялыніцкіх прадпрыемстваў, потым уладкаваўся кадравіком у РАУС. Працаваць прыходзілася не толькі з паперамі – на яго рахунку ёсць і затрыманне злачыннай групы. А вось за справу, пра якую не адно пакаленне бялынічан (і ў прыватнасці тых, хто нейкім чынам звязаны з мясцовай міліцыяй) будзе ўспамінаць Аляксандра Мікалаевіча з павагай і добрым словам, ён узяўся, калі ўжо звольніўся з шэрагаў МУС.
Справа жыцця
…Касы прамень вясновага яркага сонейка скрозь шыбу кідае блікі на вялізную, амаль на ўвесь кут музейнага пакоя, карціну з выявай даваеннага драўлянага будынка бялыніцкай міліцыі. Знаходзіўся ён па вуліцы Савецкай, на месцы будынка сённяшняга Цэнтра культуры. Гістарычны архітэктурны абраз на палатне аднаўляў мясцовы мастак Міхаіл ПАДЫМАКА. Менавіта з гэтай карціны 10 гадоў таму Аляксандр Мікалаевіч і пачаў па крупіначках збіраць экспанаты для музея-кутка гісторыі Бялыніцкай міліцыі.
Ідэя яго стварэння склалася ў капітана міліцыі ў адстаўцы Смаргунова пасля наведвання аналагічнага музея ў Маскве на Пятроўцы, 38. І сёння ўжо можна абсалютна ўпэўнена сцвярджаць, што ўсё атрымалася!
Стэнды з фатаграфіямі міліцыянераў, якія выконвалі свой абавязак у Афганістане і ў Чарнобылі, стэлажы з дакументамі, асабістымі рэчамі былых супрацоўнікаў. На ганаровым месцы – генеральская форма ШАРАНКОВА Мікалая Міхайлавіча, ураджэнца вёскі Сякерка, які даслужыўся да пасады намесніка начальніка Маскоўскага ГУУС. Старадаўнія фотаапараты, і тэлефоны… Радыёпрыёмнік і патэфон Смаргуноў прынёс уласныя, якія дасталіся ў спадчыну.
Школьнікі, прыходзячы сюды, любяць прымерыць афіцэрскую фуражку, патрымаць у руках старую пашарпаную кабуру ад пісталета, якая пабыла не на адным заданні.
А дзеючыя супрацоўнікі РАУС і ветэраны службы выдатна разумеюць: музей – гэта месца, якое ўсіх іх аб’ядноўвае.
* * *
Дарэчы, сёлета Аляксандр Мікалаевіч Смаргуноў адзначае цэлых тры юбілеі. Акрамя «рубінавага» вяселля, 10-годдзе свайго «дзецішча» – музея. А яшчэ сёння, 26 сакавіка – сваё уласнае 70-годдзе! Віншуем ад усёй душы!