Прыёмная сям’я – параўнальна новая для Беларусі форма сямейнага ўладкавання дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў. Канешне, дзіця павінна жыць у біялагічнай сям’і, але што рабіць, калі родныя тата і мама не спраўляюцца з абавязкамі па выхаванні? У такім выпадку варта вывесці дзяцей з нядобранадзейнай сям’і, інакш іх знаходжанне ў асацыяльных умовах адаб’ецца самым негатыўным чынам на фарміраванні асобы.

Прыёмная сям’я Іны РУДАК існуе ўжо больш за 15 гадоў. За гэты час у ёй выхавалася 6 прыёмных дзетак, на сёння пад яе апекай знаходзіцца яшчэ трое непаўналетніх. Штуршком да ства­рэння прыёмнай сям’і стала моцнае жаданне жанчыны мець дачушку. На той момант у яе ўжо было двое родных сыноў: Дзяніс і Жэня. Але жанчына марыла аб маленькай ­памочніцы-дачушцы, таму вельмі хацела нарадзіць дзяўчынку. Аднак урачы сваім вердыктам не пакінулі ніякага шанцу на здзяйсненне яе мары, па стане здароўя жанчына не маг­ла больш мець дзяцей. Тады Іна Вітольдаўна раз-пораз стала задумвацца аб тым, каб узяць на выхаванне дзіця з інтэрната. Так яна і зрабіла: звярнулася да адпа­ведных спецыялістаў аддзела па адукацыі райвыканкама, якія ёй патлумачылі алгарытм дзеянняў пры стварэнні прыёмнай сям’і. Потым Іна Рудак сабрала неабходны пакет дакументаў, прайшла навучанне па праграме прафесійнай падрыхтоўкі прыёмных баць­коў і бацькоў-выхавальнікаў, заключыла дагавор аб стварэнні прыёмнай сям’і.
Першае сваё знаёмства з прыёмнай дачкой Ленай Іна Рудак апісвае так:
– На момант нашай сустрэчы дзяўчынцы было 7 гадоў. Яна вельмі цяжка ішла на кантакт з чужымі людзьмі. Мы былі ­трэцяй сям’ёй, якая спрабавала ­ўзяць дзяўчынку да сябе. З першых ­дзвюх яе вярнулі назад у Магілёўскі сацыяльны прытулак. Калі я ўпершыню ўбачыла сваю Лену, яна нагадвала маленькага вожыка: глядзела на нас з мужам з-пад ілба, шчокі надутыя. Як зараз памятаю гэты дзень: на календары 4 сакавіка, напярэдадні Міжнароднага жаночага дня выхаванцы прытулку актыўна рыхтуюцца да святочнага ранішніка. Наша Лена таксама павінна была выступаць на ім. Таму з кіраўніцтвам установы дамовіліся, што зараз забяром дзяўчынку, а потым на святкаванне прывязём, каб яна пабыла ў звыклай для яе абстаноўцы, выступіла, потым зноў вернемся з ёю дахаты. Так і зрабілі. 6 сакавіка прыехалі ў сацыяльны прытулак на ранішнік, а калі надышоў час адпраўляцца ў дарогу, наша Лена ціха прамовіла: «Не паеду». На спробы высвет­ліць прычыну, казала: «Мне ў вас падабаецца, але пакуль не паеду». Рабіць было няма чаго, хоць я і засмуцілася, але ж сілком мілы не будзеш. З той пары час ад часу мы сталі наведваць Лену ў прытулку, прывозіць невялічкія падарункі. І кожны раз пыталася ў яе: «Можа паедзеш са мной?», а ў адказ чула: «Доб­ра, паеду, але не зараз…». Прыкладна праз два месяцы, у маі, я прапанавала ёй пагасціць у нас на выхадных днях і яна пагадзілася. Прыехала, а навокал вясна ў самым разгары, дрэвы ў зелені, свежае паветра, пазнаёмілася і пасябравала з суседскай дзетварой. З таго дня Лена засталася ў нас і больш ужо гаворкі пра тое, каб вярнуц­ца назад у прытулак, не было. Зараз яна вырасла, скончыла школу, вывучылася на бібліятэкара, жыве і працуе ў Магілёве, паралельна набывае вышэйшую адукацыю. Але для мяне яна назаўсёды застанецца маёй дачушкай, хоць па крыві яна мне і не родная, а ўсё роўна ‒ мая.
Пачуцці аказаліся ўзаемныя, бо Алена не забываецца на сваю прыёмную маці, кожныя выхадныя прыязджае да яе ў госці і з пяшчотай называе яе ласкава «мама». І не толькі яна, усе дзеці звалі яе мамай. Некаторыя адразу, з першых дзён знаходжання ў сям’і, а іншым патрабаваўся час, каб прывык­нуць да думкі, што цяпер вось гэта жанчына будзе для іх маці, хоць і часовай. Па словах Іны Вітольдаўны, яна ніколі не прымушала называць сябе менавіта так, ведала, што большасць з іх помняць сваіх біялагічных бацькоў, але ўсё ж такі, відаць, у дзяцей ёсць патрэба, каб маці была побач, хоць і не родная, і такі крок быў як адказ на шчыры клопат і любоў, якую дарыла ім жанчына.
У Іны Рудак выхоўваліся дзеці роз­ных узростаў. Некаторым пашчас­ціла ­жыць у яе сям’і год, і паўтара, і два, і нават 14 гадоў.
– Кірыла мы ўзя­лі на выхаван­не з Лань­каў­ска­га ­сацыяльна­га пры­тулку ў ­трох­- ­гадо­вым ­узрос­- ­це, ­– дзеліцца жанчына. На той момант ён быў маленькі і з вялікімі наіўнымі вачамі. Мы з ім адразу наладзілі кантакт, ён з першых жа дзён пачаў зваць мяне мамай. Але былі і не вельмі доб­рыя моманты. Я імкнулася вырашаць усе праблемы размовамі: тлумачыла пастаянна, як рабіць не трэба і чаму. Раз-пораз заходзіла гутарка пра тое, якую прафесію ў будучым будзе набываць. Потым неяк даведаліся, што ёсць у Гомелі спецыялізаваны ліцэй пры ўніверсітэце грамадзян­скай абароны МНС Беларусі. Кірыл загарэўся маг­чымасцю вучыцца там, палепшыў паво­дзіны і адзнакі ў школе, і паступіў у гэтую ўстанову. Зараз заканчвае 5 курс, потым бу­дзе паступаць па про­фільнай спецыяль­насці ў адну з ВНУ Беларусі.
Бацькі рэдка наведваюць сваіх дзяцей, а калі і надумаюцца, то раз-два за ўсе гады знаходжання іх у прыёмнай сям’і.
– Думаю, у душы ў кожнага дзіця жыве крыўда на бацькоў за здраду, – мяркуе прыёмная мама. – Але рабяты ніколі не скажуць пра гэта ўслых. Ведаю, напрыклад, што мая Лена не мае ніякіх зносін са сваёй біялагічнай маці, хоць і ведае, дзе яна пражывае.
– Што Вы параіце тым, хто толь­кі думае ўзяць дзіця на выхаванне?
– Па-першае, узважыць усе «за» і «супраць» такога кроку. Па-другое, мець велізарнае жаданне дапамагчы дзецям, пазбаўленым бацькоўскага клопату, знайсці сям’ю. Акрамя таго, прыёмныя бацькі павінны ўмець наладжваць і падтрымліваць доб­разычлівыя адносіны з дзецьмі, любіць іх. Быць бацькамі – гэта вялікая адказнасць, а стаць прыёмнымі бацькамі – яшчэ большая! Не павінна быць выпадкаў, калі дзяцей вяртаюць у прытулкі ці інтэрнаты, быццам нейкую рэч, якой скарысталіся і выкінулі ў сметніцу. Зразумела, калі такое здараецца, гэта трагедыя і псіхалагічная траўма для дзіцяці.
Іна Вітольдаўна ніколі не падзя­ляла дзяцей на сваіх і чужых, напэўна, таму амаль усе яе былыя выхаванцы падтрымліваюць з ёй сувязь, прыязджаюць у госці і па сёння. За ўвесь час нашай сустрэчы, праз усю нашу размову праходзіў чырвонай ніткай яе выраз: «Я ніколі не ўспрымала прыёмных дзяцей як чужых, для мяне яны ўсе мае».
У 2020 годзе за шматгадовую плённую працу і высокі прафесіяналізм Іна Рудак была ўзнагароджана Ганаровай граматай аддзела па адукацыі райвыканкама.

Наталля СІДАРОВІЧ.
Фота з асабістага архіва
Іны Рудак.